Lễ tạ ơn của người Dao Quần chẹt

Thày cúng rót rượu chuẩn bị thực hành các nghi thức cúng trước ban thờ. Ảnh: vinaculto

Nghi lễ được tổ chức vào khoảng từ mồng 3 đến 29 tháng Chạp hàng năm. Lễ vật cúng mời tổ tiên về ăn tết của người Dao Quần chẹt gồm: Một cái thủ lợn được các gia đình chọn nuôi từ nhỏ. Con lợn được làm sạch, để dưới bàn thờ tổ tiên. Một con gà trống, 42 chiếc bánh dầy (trắng, đỏ) tượng trưng cho những viên gạch, thể hiện tấm lòng của con cháu, còn là sự chuẩn bị chu toàn cho tổ tiên mang về sửa sang nhà cửa. Trên bàn thờ phải có 5 chén để rót rượu, hai bát chân hương và không thể thiếu là một bát nước trượng trưng cho cho nước thiêng tổ tiên dùng để sinh hoạt.

Khi lễ vật đã được chuẩn bị xong, thầy cúng thực hành nghi thức cúng tạ ơn, nội dung của bài khấn: “Năm Bính thân vừa qua, gia chủ rất biết ơn thuỷ tổ và tổ tiên cũng như thần núi Tản Viên đã che chở cho gia đình gặp nhiều may mắn, phù hộ chúng con làm ăn, trong năm qua nhờ sự bảo vệ của các vị mà việc chăn nuôi được nhiều thuận lợi. Lợn đầy chuồng, gà đầy sân, trâu bò trên núi cũng béo tốt đầy đàn. Với tất cả lòng biết ơn, gia chủ thành tâm kính dâng lên chư vị một con lợn, con gà và chén rượu thơm”…

Sau đó, thầy cúng tiếp tục rót rượu và đếm tiền giấy cho tổ tiên. Tiền âm phủ này được đóng dấu hình tròn kính cho tổ tiên cúng biếu người âm phủ, và tiêu xài. Theo quan niệm đồng bào mỗi ngôi mộ là một ngôi nhà, nhưng với người âm có ba hồn bẩy vía thì ba hồn sẽ ở lại âm phủ trông coi nhà, bảy vía sẽ theo hương gạo về ăn tết cùng con cháu. Khi tung ‘cháo’ xin sấp ngửa và tổ tiên đã đồng ý nhận tiền giấy.

Sau khi hóa vàng gia chủ quét sạch rác ở mọi nơi trong nhà rồi hót vào chiếc lu cở mang đổ tại đường rẽ, khi gùi rác đi tay cầm theo ba nén hương và khấn: “những mong mọi điều sui xẻo, lười nhác theo rác mà đi, năm mới ăn nên làm ra, lợn gà đầy chuồng, một hạt thóc xuống trăm hạt nải mầm, bốn mùa không hạn hán ách nào xâm, tám tiết có điềm lành tiếp ứng...”.

Khi phần lễ được kết thúc cũng là lúc những điệu múa chuông, múa rùa được vang lên. Đây là những điệu múa cổ truyền vô cùng đặc sắc của các chàng trai, cô gái Dao đến từ thôn Yên Sơn, xã Ba Vì, huyện Ba Vì. Những điệu múa vui nhộn với tiết tấu nhanh, khoẻ khoắn thể hiện sức mạnh, sự dẻo dai trong lao động sản xuất.

Từ đời này sang đời khác, người Dao Quần chẹt ở Ba Vì vẫn giữ truyền thống làm lễ tạ ơn tổ tiên, nét văn hoá này trở thành phong tục truyền thống. Trong lễ này tất cả những khó khăn, vất vả, những mâu thuẫn, xích mích được dẹp bỏ, mọi thành viên trong gia đình dù xa, gần đều đến chung vui.

Lan Anh (tổng hợp)